สารบัญหนังสือ
| ไปยังหน้า : |
เริ่มนำเข้าข้อมูล
2 กรกฏาคม 2564
นำเข้าข้อมูลหนังสืออริยสัจ จากพระโอษฐ์ ภาคต้น-ปลาย เสร็จ
5 กรกฏาคม 2564
เริ่มเชื่อมโยงหนังสือธรรมะใกล้มือเข้ากับระบบ
11 กรกฏาคม 2564
เริ่มเชื่อมโยงเสียงอ่านเข้ากับระบบ
คุณ กนกพร อัมพวัน
คุณ กมนวรรณ พุทธาภิรัตน์
คุณ ปรางทิพย์ สายชล
คุณ พรทิพย์ พรมมาฎร์
คุณ รุ่งทิวา สารันต์
คุณ สายชล ทันนิเทศ
คุณ สุธาธาร จารุพินิจกุล
อาสาช่วยพิมพ์หนังสือธรรมะเล่มน้อย
เสียงอ่านหนังสือ
คุณ อาจิต โตเกียรติรุ่งเรือง
อัตถจารี ผู้พัฒนาระบบ
หอจดหมายเหตุพุทธทาส อินทปัญโญ
|
[Font : 15 ]
|
| | |
1. พยัญชนะ : นิวรณ์โดยพยัญชนะ : คือ เครื่องปิดกั้น.
2. อรรถะ : นิวรณ์โดยอรรถะ : คือ เครื่องปิดกั้นหนทางแห่งความเจริญ : คือความดี, ความสงบ, และนิพพาน ; มิได้หมายถึงการปิดกั้นหนทางแห่งกิเลสและความทุกข์.
3. ไวพจน์ : นิวรณ์โดยไวพจน์ : คือ อุปสรรค, ปลิโพธิ, ข้าศึก ฯลฯ
4. องค์ประกอบ : นิวรณ์โดยองค์ประกอบ :
นัยที่ 1 : กิเลสประเภทอนุสัย : เป็นความเคยชินอยู่ในสันดานเกิดเป็นนิวรณ์ออกมาได้ โดยไม่ต้องอาศัยปัจจัยภายนอกนี้อย่างหนึ่ง.
นัยที่ 2 : สิ่งแวดล้อมที่เป็นปัจจัยภายนอก ที่เหมาะสมแก่การเกิดนิวรณ์ชนิดนั้นๆ เป็นชนิดๆ ไป นี้อีกอย่างหนึ่ง.
5. ลักษณะ : นิวรณ์โดยลักษณะ : มีลักษณะตามความหมายของคำซึ่งเป็นชื่อของนิวรณ์นั้นๆ ; แล้วมีลักษณะรวมกัน เป็นการปิดกั้นหนทางเดินของจิต ; ทั้งเมื่อมีการเป็นอยู่ตามปกติ และในขณะที่บำเพ็ญจิตตภาวนา.
6. อาการ :นิวรณ์โดยอาการ : คือ มีอาการสมตามชื่อแต่ละชื่อของนิวรณ์นั้นๆ :
กามฉันทะ : ครุ่นอยู่ด้วยความรู้สึกทางกามหรือความพอใจ.
พยาบาท : ครุ่นอยู่ด้วยความรู้สึกทางโทสะ หรือความหงุดหงิด.
ถีนมิทธะ : ครุ่นอยู่ด้วยความรู้สึกทางโมหะ หรือความหดหู่ของจิต.
อุทธัจจกุกกุจจะ : ครุ่นอยู่ด้วยความรู้สึกทางโมหะ หรือความฟุ้งซ่านของจิต.
วิจิกิจฉา : ครุ่นอยู่ด้วยความรู้สึกทางโมหะ หรือความลังเลสงสัย ไม่แน่ใจ.
ทั้ง 5 อย่างนี้ มีอาการเหมือนกับรั่วไหลออกมาจากอนุสัย ที่สะสมอยู่ในสันดาน โดยไม่ต้องเจตนา.
7. ประเภท : นิวรณ์โดยประเภท :
นัยที่ 1 : นิวรณ์ในภาษาพูดของคนธรรมดา : หมายถึง ความกังวลใจ หรือความรำคาญใจ.
นัยที่ 2 : นิวรณ์ในภาษาศาสนา :
1. ระดับทั่วไป : หมายถึง นิวรณ์ห้าที่กล่าวแล้ว.
2. ระดับพิเศษ : หมายถึง สิ่งปิดกั้นหนทางพระนิพพาน.
8. กฎเกณฑ์ : นิวรณ์โดยกฎเกณฑ์ :
8.1 เกิดได้เองโดยสัญชาตญาณ ไม่ต้องอาศัยเจตนาหรือปัจจัยภายนอกก็เกิดได้.
8.2 เป็นสิ่งคู่กับอนุสัย เมื่อมีอนุสัยก็มีนิวรณ์.
8.3 มีความสัมพันธ์กับอนุสัยครบทั้งสามอนุสัย แม้มีจำนวนมากกว่าจำนวนอนุสัย.
9. สัจจะ : นิวรณ์โดยสัจจะ :
9.1 แน่นอนที่ต้องเป็นสมบัติของปุถุชน.
9.2 แน่นอนที่ต้องขุ่นมัวไม่แจ่มใส.
9.3 แน่นอนที่จะต้องกระสับการส่ายรำคาญ.
ทั้ง 3 อย่างนี้ปิดกั้นความแจ่มใสว่องไวของจิต.
10. หน้าที่ : นิวรณ์โดยหน้าที่ :
10.1 หน้าที่ (โดยสมมติ) ของนิวรณ์ :
1. เป็นอาหารและโอกาสของอวิชชา.
2. รบกวนความสงบของจิต.
3. หล่อเลี้ยงกิเลส.
10.2 หน้าที่ของคนต่อนิวรณ์ : คือ “เช็ดแว่นตาอยู่เสมอ”.
11. อุปมา : นิวรณ์โดยอุปมา :
นัยที่ 1 : ในการทำลายความแจ่มใสของจิต :
1. กามฉันทะ : เหมือนน้ำเจือสีต่างๆ.
2. พยาบาท : เหมือนน้ำเดือดพล่าน.
3. ถีนมิทธะ : เหมือนน้ำมีสาหร่าย.
4. อุทธัจจกุกกุจจะ : เหมือนน้ำมีคลื่นระยิบระยับ.
5. วิจิกิจฉา : เหมือนน้ำในที่มืด.
ทั้งหมดนี้ล้วนแต่ไม่ให้ความใสกระจ่าง เพื่อการที่จะเห็นของที่อยู่ในน้ำ.
นัยที่ 2 : เมื่อกล่าวโดยปริมาณ : อุปมาการรบกวนของนิวรณ์เป็นเสมือนการรบกวนจากการไต่ตอมของแมลงหวี่ แมลงวัน ; แต่ไม่ถึงขนาดการต่อยของแมลงผึ้งหรือต่อแตน.
นัยที่ 3 : อีกอย่างหนึ่ง : อุปมาเหมือนกับสิ่งที่ทำให้แว่นตาฝ้ามัว ไม่มีความใสกระจ่างเพื่อการดู.
12. สมุทัย : นิวรณ์โดยสมุทัย :
12.1 อนุสัยที่มีอยู่ในสันดานของจิต.
12.2 ความเคยชินของความรู้สึกคิดนึก, ใต้สำนึก หรือกึ่งสำนึก, ของบุคคลที่ชอบคิดนึกอย่างใดอย่างหนึ่งอยู่เป็นประจำ ; เป็นโอกาสหรือสมุทัยแห่งนิวรณ์เฉพาะบุคคลนั้นๆ.
13. อัตถังคมะ : นิวรณ์โดยอัตถังคมะ :
13.1 ความหยุดไหลหรือหยุดปรุงแต่งของอนุสัย.
13.2 ความเป็นสมาธิของจิต.
13.3 อัตถังคมะขั้นเด็ดขาด (นิโรธ) คือ อรหัตตมรรค.
14. อัสสาทะ : นิวรณ์โดยอัสสาทะ : คือ นิวรณ์เป็นอัสสาทะของคนพาล คนเขลา.
15. อาทีนวะ : นิวรณ์โดยอาทีนวะ :
15.1 ส่งเสริมให้อวิชชามีกำลังมากขึ้น.
15.2 รบกวนความสงบสุข.
15.3 เป็นอุปสรรคในการทำงานด้วยสมาธิ.
16. นิสสรณะ : นิวรณ์โดยนิสสรณะ :
16.1 การดำรงชีวิตอยู่ด้วยอริยมรรคมีองค์ 8 หรือด้วยความมีศีล สมาธิ ปัญญา.
16.2 มีธัมมปีติประจำอยู่ในจิตใจ.
17. ทางปฏิบัติ : นิวรณ์โดยทางปฏิบัติ :
17.1 การปฏิบัติที่ไม่เป็นการเพิ่ม แต่เป็นการลดละอนุสัย.
17.2 มีสติปัฏฐาน (การตั้งไว้ซึ่งสติ) ในทุกกรณีและทุกกาลเทศะ.
17.3 มีชีวิตอยู่โดยสัมมาวิหาร (อริยอัฏฐังคิกมรรค).
18. อานิสงส์ : นิวรณ์โดยอานิสงส์ :
18.1 อานิสงส์ (โดยอ้อม) ของนิวรณ์ : คือ ให้เกิดบทเรียนหรือความสามารถในการเอาชนะนิวรณ์นั่นเอง.
18.2 อานิสงส์ (โดยตรง) ของความไม่มีนิวรณ์ : คือ ความมีชีวิตแจ่มใส ทำความโล่งเตียนให้แก่หนทางพระนิพพาน.
19. หนทางถลำ : นิวรณ์โดยหนทางถลำ :
19.1 เข้าไปสู่ความมีนิวรณ์ :
1. ความเป็นอยู่อย่างไม่ควบคุมความรู้สึกของสัญชาตญาณ.
2. ความเป็นอยู่อย่างสะเพร่าหรือมักง่ายต่อทุกสิ่ง.
19.2 ออกจากอิทธิพลของนิวรณ์ :
1. มีความเป็นอยู่อย่างควบคุมความรู้สึกของสัญชาตญาณ.
2. ไม่มีความเป็นอยู่อย่างสะเพร่าหรือมักง่ายต่อทุกสิ่ง.
3. มีธัมมปีติและธัมมสมาธิ.
20. สิ่งที่ต้องเกี่ยวข้อง : นิวรณ์โดยสิ่งที่ต้องเกี่ยวข้อง :
20.1 เพื่อการมีนิวรณ์ : คือ ความประมาทสะเพร่า เลินเล่อ ความไม่เคารพตนเอง.
20.2 เพื่อการไม่มีนิวรณ์ : คือ ความไม่ประมาท ไม่สะเพร่า ไม่เลินเล่อ ความเคารพตนเอง.
21. ภาษาคน - ภาษาธรรม : นิวรณ์โดยภาษาคน - ภาษาธรรม :
ภาษาคน : เครื่องกังวลใจทั่วไป.
ภาษาธรรม : สิ่งที่ปิดกั้นหนทางแห่งความเจริญทางจิตใจ.
ธรรมโฆษณ์ที่แนะนำให้อ่าน
1. ธรรมะเล่มน้อย
2. สมถวิปัสสนาแห่งยุคปรมาณู
3. อริยสัจจากพระโอษฐ์
4. อานาปานสติภาวนา
แม้ระบบ "ธรรมโฆษณ์ออนไลน์" พยายามปรับปรุงข้อมูลให้ถูกต้องมากที่สุด ผู้ศึกษาก็พึงตรวจสอบกับตัวเล่มหนังสือต้นฉบับ ที่มีการพิมพ์ครั้งล่าสุด ก่อนนำข้อมูลไปใช้ในการอ้างอิง"
| | แจ้งข้อผิดพลาด / แนะนำ
