สารบัญหนังสือ
| ไปยังหน้า : |
เริ่มนำเข้าข้อมูล
2 กรกฏาคม 2564
นำเข้าข้อมูลหนังสืออริยสัจ จากพระโอษฐ์ ภาคต้น-ปลาย เสร็จ
5 กรกฏาคม 2564
เริ่มเชื่อมโยงหนังสือธรรมะใกล้มือเข้ากับระบบ
11 กรกฏาคม 2564
เริ่มเชื่อมโยงเสียงอ่านเข้ากับระบบ
คุณ กนกพร อัมพวัน
คุณ กมนวรรณ พุทธาภิรัตน์
คุณ ปรางทิพย์ สายชล
คุณ พรทิพย์ พรมมาฎร์
คุณ รุ่งทิวา สารันต์
คุณ สายชล ทันนิเทศ
คุณ สุธาธาร จารุพินิจกุล
อาสาช่วยพิมพ์หนังสือธรรมะเล่มน้อย
เสียงอ่านหนังสือ
คุณ อาจิต โตเกียรติรุ่งเรือง
อัตถจารี ผู้พัฒนาระบบ
หอจดหมายเหตุพุทธทาส อินทปัญโญ
|
[Font : 15 ]
|
| | |
1. พยัญชนะ : อรหันต์โดยพยัญชนะ :
1.1 ไกลจากกิเลส.
1.2 หักวงล้อแห่งวัฏฏะ.
1.3 ไม่มีความลับ.
1.4 ควรแก่การเทิดทูน.
(เป็นคำเก่าแก่สืบกันมาจนไม่รู้ว่าหมายความอย่างไรแน่ ตกมาถึงยุคหลัง คำนวณกันตามรูปศัพท์ ได้เป็น 4 ความหมายอย่างนี้).
2. อรรถะ : อรหันต์โดยอรรถะ :
2.1 หมายถึง บุคคล เรียกว่า พระอรหันต์.
2.2 หมายถึง ธรรมเป็นเครื่องตัดกิเลส เรียกว่า อรหัตตมรรค.
2.3 หมายถึง ภาวะหรือผล เรียกว่า อรหัตตผล.
ทั้งหมดนี้เป็นความหมายของคำว่า อรห.
3. ไวพจน์ : อรหันต์โดยไวพจน์ : คือ อรหํ (ไกลจากกิเลส), ขีณาสโว (สิ้นอาสวะ), วุสิตวา (จบพรหมจรรย์), กตกรณีโย (เสร็จกิจ), โอหิตภาโร (ปลงของหนักแล้ว), อนุปุปตฺตสทตฺโถ (มีประโยชน์ตนอันได้แล้ว), ปริกฺขีณภวสญฺโญชโน (มีเครื่องผูกพันในภพสิ้นรอบแล้ว), สมฺทญฺญาวิมุตฺโต (หลุดพ้นแล้วด้วยปัญญาอันชอบ) ฯลฯ ตถาคต (ถึงซึ่ง ตถา), ตาที (คงที่), เกพลี (รู้ทุกสิ่ง).
4. องค์ประกอบ : อรหันต์โดยองค์ประกอบ : คือ ความเป็นผู้ไกลจากกิเลส, ความเป็นผู้รักวงล้อแห่งวัฏฏะ, ความเป็นผู้ไม่มีความลับ, ความเป็นผู้ควรแก่การเทิดทูน, ความเป็นผู้สมบูรณ์ด้วยไตรสิกขา (ศีล, สมาธิ, ปัญญา).
5. ลักษณะ : อรหันต์โดยลักษณะ : มีลักษณะ :
5.1 แห่งอตัมมโย (ผู้มีอตัมมยตา).
5.2 แห่งผู้อยู่เหนือโลก : เหนือบุญ, เหนือบาป, เหนือกุศล, เหนืออกุศล, เหนือบวก, เหนือลบ : (คือเหนือความหมายแห่งความเป็นคู่ทุกชนิด).
5.3 แห่งความสงบทั้งภายนอกและภายใน.
5.4 แห่งผู้หมดความยึดถือว่าตัวตนของตน และหมดความเห็นแก่ตน; ซึ่งเป็นที่ตั้งแห่งกิเลสทุกชนิด.
5.5 แห่งการพ้นจากอำนาจของกามธาตุ, รูปธาตุ, อรูปธาตุ; เพราะเข้าถึงนิโรธธาตุ หรือนิพพานธาตุ.
5.6 แห่งการหมดความสงสัย.
6. อาการ : อรหันต์โดยอาการ : มีอาการ :
6.1 แห่งสมณะ (สงบเย็น, ไม่มีไฟ).
6.2 แห่งมนุษย์ ผู้มีความเต็มและความสูงสุดแห่งความเป็นมนุษย์.
6.3 ที่ถือเอาเป็นตัวอย่างได้.
6.4 ที่ใครเห็นแล้วพอใจและสนใจ อยากจะมีส่วนแห่งความเป็นเช่นนั้นบ้าง.
6.5 ตามลักษณะที่กล่าวแล้วในอรรถลักษณะข้อที่ 5 ฯลฯ
7. ประเภท : อรหันต์โดยประเภท : มีสอง :
คู่ที่ 1 :
1. อรหังสัมมาสัมพุทโธ พระอรหันต์ที่เป็นพระสัมมาสัมพุทธเจ้า.
2. อรหังขีณาสโว พระอรหันตสาวกทั่วไป.
คู่ที่ 2 :
1. พระอรหันต์ที่บรรลุสอุปาทิเสสนิพพานธาตุ (เวทนายังไม่เย็นสนิท).
2. พระอรหันต์ที่บรรลุอนุปาทิเสสนิพพานธาตุ (เวทนาเย็นสนิท).
คู่ที่ 3 :
1. พระอรหันต์ที่มีความสิ้นกิเลสล้วนๆ ไม่มีคุณสมบัติอย่างอื่น เช่น อภิญญา เป็นต้น.
2. พระอรหันต์สิ้นกิเลสแล้ว มีคุณวิเศษอย่างอื่น เช่น อภิญญา เป็นต้น.
คู่ที่ 4 :
1. ปัญญาวิมุตติ (สิ้นกิเลสล้วนๆ ด้วยอำนาจของปัญญา).
2. อุภโตภาควิมุตติ (สิ้นกิเลสด้วยมีวิโมกข์ 8A102 ด้วย เป็นพวกเจโตวิมุตติ).
คู่ที่ 5 : (พิเศษ)
1. พระอรหันต์ในพระพุทธศาสนา.
2. พระอรหันต์ในลัทธิอื่นนอกพุทธศาสนา ซึ่งปรับเข้ากันไม่ได้.
8. กฎเกณฑ์ : อรหันต์โดยกฎเกณฑ์ :
8.1 มีไตรสิกขาสมบูรณ์.
8.2 มีการเห็นไตรลักษณ์สมบูรณ์.
8.3 มีอตัมมยตาถึงที่สุด.
8.4 มีความสิ้นอาสวะ.
9. สัจจะ : อรหันต์โดยสัจจะ :
9.1 เป็นพระอรหันต์ได้โดยไม่จำกัดวรรณะ.
9.2 เป็นพระอรหันต์ได้โดยไม่จำกัดเพศ.
9.3 เป็นพระอรหันต์ได้โดยไม่จำกัดยุคสมัย พระพุทธเจ้าตรัสว่า “ถ้าภิกษุมีความเป็นอยู่โดยชอบแล้ว โลกจะไม่ว่างจากพระอรหันต์”.
9.4 ความเป็นพระอรหันต์ไม่เหลือวิสัย สำหรับบุคคลที่ตั้งใจปฏิบัติจริง ; ไม่อยู่ที่อายุหรือวัย.
9.5 จุดหมายปลายทางของมนุษย์ อยู่ที่ความเป็นพระอรหันต์.
9.6 ความเป็นพระอรหันต์เป็นได้แน่นอน เมื่อมีพระพุทธเจ้าเป็นกัลยาณมิตร. ดังที่พระพุทธองค์ตรัสว่า “ถ้าอาศัยตถาคตเป็นกัลยาณมิตรแล้ว สัตว์ที่มีความเกิด แก่ เจ็บ ตาย เป็นธรรมดา ; จักพ้นจากความเกิด แก่ เจ็บ ตาย” นี้เรียกว่า สัจจะของความเป็นพระอรหันต์.
9.7 (พิเศษ) ความเป็นพระอรหันต์ในลัทธิอื่น มีคำอธิบายอย่างอื่น; แต่พระพุทธเจ้าตรัสว่า “พระอรหันต์มีเฉพาะในธรรมวินัย ที่มีอริยอัฏฐังคิกมรรคเท่านั้น”.
10. หน้าที่ : อรหันต์โดยหน้าที่ :
10.1 หน้าที่ของพระอรหันต์ : พระอรหันต์สิ้นอาสวะแล้ว จึงอยู่เหนือความมีหน้าที่; แต่ท่านสมัครทำหน้าที่เพื่อสนองพระพุทธประสงค์ คือ การช่วยเหลือสัตว์โลกให้พ้นจากความทุกข์. ท่านจึงมีหน้าที่และเคารพหน้าที่เช่นเดียวกับพระพุทธเจ้า.
10.2 หน้าที่ของมนุษย์ต่อพระอรหันต์ : คือ สนับสนุนการเป็นอยู่และการปฏิบัติหน้าที่ของท่าน แล้วศึกษาและปฏิบัติตาม ; เพื่อความเป็นพระอรหันต์เช่นเดียวกับท่าน.
11. อุปมา : อรหันต์โดยอุปมา : เปรียบเสมือน :
11.1 เมล็ดพืชที่หมดยาง (ไม่งอกอีก).
11.2 เป็นซาวนา ทำนาได้ข้าวเปลือกมา เป็นอมตะ.
12. สมุทัย : อรหันต์โดยสมุทัย :
12.1 ความอยากดับทุกข์ (ธัมมตัณหา) : เป็นสมุทัยแห่งการเป็นพระอรหันต์.
12.2 ปัญญาหรือวิชชาเป็นอุปกรณ์ : ในฐานะเป็นปัจจัยแห่งความเป็นพระอรหันต์.
12.3 การเป็นอยู่โดยชอบ (สัมมาวิหาร) หรือ อริยอัฏฐังคิกมรรค : เป็นปัจจัยแห่งความเป็นพระอรหันต์.
13. อัตถังคมะ : อรหันต์โดยอัตถังคมะ : คุณธรรมแห่งความเป็นพระอรหันต์อยู่เหนือการเกิด - ดับ ; ดังนั้นความเป็นพระอรหันต์จึงไม่ดับไป ตามความแตกทำลายแห่งร่างกายของท่าน คือ ไม่มีอัตถังคมะสำหรับความเป็นพระอรหันต์.
14. อัสสาทะ : อรหันต์โดยอัสสาทะ : มีแต่อัสสาทะชนิดไม่เป็นที่ตั้งแห่งความยึดถือ.
15. อาทีนวะ : อรหันต์โดยอาทีนวะ : ไม่มี.
16. นิสสรณะ : อรหันต์โดยนิสสรณะ : ไม่มี.
17. ทางปฏิบัติ : อรหันต์โดยทางปฏิบัติ : เพื่อความเป็นพระอรหันต์ :
17.1 ปฏิบัติตามอริยอัฏฐังคิกมรรค.
17.2 การเห็นพระไตรลักษณ์.
17.3 การปฏิบัติเพื่อทำลายความยึดมั่นถือมั่นว่าตัวตนของตน.
17.4 การปฏิบัติเพื่อเข้าถึงสุญญตาหรืออตัมมยตา.
17.5 ความฉลาดในอายตนิกธรรม 30 ประการA103 ; โดยลักษณะเจ็ดประการ คือ ภาวะแห่งธรรมนั้น, เหตุให้เกิดธรรมนั้น, ความดับแห่งธรรมนั้น, ทางให้ถึงความดับแห่งธรรมนั้น, อัสสาทะแห่งธรรมนั้น, อาทีนวะจากธรรมนั้น, นิสสรณะจากธรรมนั้น.
18. อานิสงส์ : อรหันต์โดยอานิสงส์ :
18.1 อานิสงส์ของความเป็นพระอรหันต์ (อรหัตต) : คือ ดับกิเลส ดับทุกข์, สิ้นวัฏฏะ, สิ้นกรรม ฯลฯ โดยสิ้นเชิง.
18.2 อานิสงส์ของบุคคล (อรหันต์) : คือ เป็นตัวอย่างแห่งผู้สิ้นทุกข์ แล้วรักษาหรือสืบต่อพรหมจรรย์นั้นไว้.
19. หนทางถลำ : อรหันต์โดยหนทางถลำ : เข้าไปสู่การปฏิบัติเพื่อความเป็นพระอรหันต์ :
19.1 ถูกความทุกข์บีบคั้นขบกัด.
19.2 การบังเอิญได้พบ, ได้เห็น, ได้ยิน, ได้ฟัง, ได้พอใจ, ซึ่งบุคคลผู้เป็นพระอรหันต์.
20. สิ่งที่ต้องเกี่ยวข้อง : อรหันต์โดยสิ่งที่ต้องเกี่ยวข้อง : คือ โพธิปักขิยธรรม 37 ประการ.
21. ภาษาคน - ภาษาธรรม : อรหันต์โดยภาษาคน - ภาษาธรรม :
21.1 ภาษาคน : หมายถึง ตัวบุคคล.
ภาษาธรรม : หมายถึง คุณธรรมที่ทำความเป็นพระอรหันต์.
21.2 ภาษาคน : ผู้วิเศษ.
ภาษาธรรม : ผู้สิ้นอาสวะ.
21.3 ภาษาคน : ยอดคนในโลก.
ภาษาธรรม : ยอดคนเหนือโลก.
ธรรมโฆษณ์ที่แนะนำให้อ่าน
1. พระพุทธคุณบรรยาย
2. มาฆบูชาเทศนา เล่ม 1
แม้ระบบ "ธรรมโฆษณ์ออนไลน์" พยายามปรับปรุงข้อมูลให้ถูกต้องมากที่สุด ผู้ศึกษาก็พึงตรวจสอบกับตัวเล่มหนังสือต้นฉบับ ที่มีการพิมพ์ครั้งล่าสุด ก่อนนำข้อมูลไปใช้ในการอ้างอิง"
| | แจ้งข้อผิดพลาด / แนะนำ
