ไปยังหน้า : |
[Font : 15 ]
|
| | |
1. พยัญชนะ : สันโดษโดยพยัญชนะ : คือ ยินดี ยินดีด้วยสิ่งที่มีอยู่.
2. อรรถะ : สันโดษโดยอรรถะ : คือ ความยินดีหรืออิ่มใจในสิ่งที่มีอยู่ เพื่อเป็นกำลังสำหรับทำต่อไป มิใช่หยุดเสียเพียงเท่านั้น ; ทำให้รู้สึกว่าเรามีหรือได้รับสิ่งที่เราต้องการอยู่ตลอดเวลา มีผลทำให้ไม่รู้สึกเหน็ดเหนื่อยในการทำงาน.
3. ไวพจน์ : สันโดษโดยไวพจน์ : คือ สนฺตุฏฐิ, อปฺปิจฉตา, ปีติ ฯลฯ
4. องค์ประกอบ : สันโดษโดยองค์ประกอบ : คือ การกระทำ, ได้รับผลของการกระทำ. พอใจในผลของการกระทำ, มีกำลังใจในการกระทำต่อไปจนกว่าจะถึงที่สุด.
5. ลักษณะ : สันโดษโดยลักษณะ : มีลักษณะ :
5.1 แห่งความปรารถนาเท่าที่ควรปรารถนา.
5.2 แห่งความร่ำรวยอยู่ตลอดเวลา.
5.3 แห่งชัยชนะต่อการงานที่กระทำอยู่.
5.4 เป็นรากฐานแห่งความสงบสุขแม้แห่งพระนิพพาน.
6. อาการ : สันโดษโดยอาการ : คือ มีอาการแห่งความยินดี อิ่ม พอ สดชื่น แจ่มใส สนุกในการทำงาน และการเป็นอยู่.
7. ประเภท : สันโดษโดยประเภท : แบ่งโดยประเภทสอง :
กลุ่มที่ 1 :
1. โลกิยสันโดษ : คือสันโดษของคนธรรมดา ที่ยังต้องควบคุม ระมัดระวัง.
2. โลกุตตรสันโดษ : คือสันโดษของพระอรหันต์ มีเองโดยอัตโนมัติ ไม่ต้องมีการควบคุม หรือระวังสังวร.
กลุ่มที่ 2 :
1. สันโดษของอันธพาล : เป็นข้าศึกของการพัฒนา.
2. สันโดษของสัตบุรุษ : เป็นปัจจัยแก่การพัฒนา แม้แก่พระนิพพาน.
กลุ่มที่ 3 :
1. สันโดษที่ความจำเป็นบังคับ.
2. สันโดษที่เป็นอิสระ.
8. กฎเกณฑ์ : สันโดษโดยกฎเกณฑ์ :
8.1 มีธรรมะเป็นอุปกรณ์: คือความปรารถนาน้อย (อัปปิจฉตา); ความเป็นผู้เลี้ยงง่าย (สุภรตา) ; และสัมมาอาชีวะเป็นที่สุด.
8.2 กฎเกณฑ์สำหรับบัญญัติความหมายของคำๆ นี้ คือ ไม่ต้องบัญญัติว่า อย่าสันโดษในการบำเพ็ญบุญกุศล แต่ยังคงยืนยันว่า แม้การทำบุญทำกุศลก็ต้องมีสันโดษ.
8.3 ทุกคนต้องมีสันโดษในการเป็นอยู่ประจำวัน เพื่อเป็นวัคซีนป้องกันโรคทางจิต.
9. สัจจะ : สันโดษโดยสัจจะ :
9.1 ทำให้มีความรู้สึกว่าไม่ขาดแคลนอะไร มมีความร่ำรวยอยู่เสมอ.
9.2 สันโดษเป็นสิ่งหล่อเลี้ยงชีวิตให้สดชื่นไม่เหี่ยวเฉา เหมือนต้นไม้ที่ได้น้ำอย่างเพียงพออยู่เสมอ.
9.3 ถ้าไม่มีสันโดษโดยสิ้นเชิงแล้ว โลกนี้ก็จะเต็มอัดอยู่ด้วยคนบ้าหรือตกนรกทั้งเป็น เพราะมีแต่ความหิวอยู่ตลอดเวลา.
9.4 แม้จะเป็นเศรษฐีมหาศาล ถ้าขาดสันโดษแล้ว ก็จะเป็นยาจกเข็ญใจ อยู่ท่ามกลางกองมหาสมบัตินั่นเอง.
10. หน้าที่ : สันโดษโดยหน้าที่ :
10.1 หน้าที่ (โดยสมมติ) ของสันโดษ : ทำให้มนุษย์มีความรู้สึกพอใจ อิ่มใจ เป็นสุขอยู่ตลอดเวลา และส่งเสริมให้เกิดกำลังเพื่อการพัฒนาสืบต่อไป.
10.2 หน้าที่ของมนุษย์ต่อสันโดษ : คืออย่าเข้าใจ หรือใช้สันโดษให้ผิดความหมายที่แท้จริงของคำๆ นี้.
11. อุปมา : สันโดษโดยอุปมา : เป็นเสมือน :
11.1 น้ำรดต้นไม้.
11.2 วัคซีนป้องกันโรคบ้า.
11.3 ยาหอมชูกำลัง.
11.4 เทพเจ้าผู้คอยปลอบโยนอยู่ตลอดเวลา.
12. สมุทัย : สันโดษโดยสมุทัย :
12.1 มีสัมมาทิฎฐิในอานิสงส์ของสันโดษ และโทษของความไม่สันโดษ.
12.2 เกิดในสกุลหรือสิ่งแวดล้อมที่เต็มอยู่ด้วยความสันโดษ.
13. อัตถังคมะ : สันโดษโดยอัตถังคมะ :
13.1 เพราะมิจฉาทิฏฐิ และ/หรือกิเลส ครอบงำ.
13.2 การสมาคมคบหากับหมู่ชนผู้ปราศจากสันโดษ.
14. อัสสาทะ : สันโดษโดยอัสสาทะ : คือ รสของความอิ่ม ความพอใจ อันเกิดจากความมีสันโดษ (แต่ไม่มีอัสสาทะ จากสันโดษชนิดอันธพาล).
15. อาทีนวะ : สันโดษโดยอาทีนวะ : คือ ไม่มีจากสันโดษที่แท้จริง แต่มีจากสันโดษที่เป็นมิจฉาทิฎฐิ.
16. นิสสรณะ : สันโดษโดยนิสสรณะ : ทางออกจากสันโดษไม่ต้องมี ; แต่สันโดษเป็นนิสสรณะ ทางออกจากปัญหาของผู้ไม่ยินดีในการปฏิบัติหน้าที่ของตน.
17. ทางปฏิบัติ : สันโดษโดยทางปฏิบัติ : เพื่อความมีสันโดษ :
17.1 มีสติปัญญา มองเห็นคุณค่าของสันโดษ คือความอิ่มเอิบของชีวิต.
17.2 ดำเนินชีวิตตามหลักเกณฑ์ของธรรมชื่อนี้ : คือมีความพอใจในตัวการงาน - การทำงาน - การได้รับผลของการทำงานในฐานะเป็นสิ่งประเสริฐ.
18. อานิสงส์ : สันโดษโดยอานิสงส์ :
18.1 ทำให้รู้สึกว่าอิ่ม ร่ำรวย และทำงานสนุก.
18.2 ป้องกันไม่ให้เกิดความเครียดเป็นโรคประสาท.
18.3 เป็นพื้นฐานแห่งสัมมาอาชีวะ หรือดำรงชีวิตชอบ.
18.4 ถ้าเข้าใจสันโดษผิด จะได้รับผลตรังกันข้ามจากที่กล่าวแล้ว.
19. หนทางถลำ : สันโดษโดยหนทางถลำ : เข้าไปสู่ความมีสันโดษ :
19.1 ถูกทรมานด้วยความเครียด หรือความไม่สันโดษมาอย่างเพียงพอ.
19.2 เห็นตัวอย่างที่ดีคือผู้มีความสุขด้วยสันโดษ.
20. สิ่งที่ต้องเกี่ยวข้อง : สันโดษโดยสิ่งที่ต้องเกี่ยวข้อง : คือ ตัวอย่างที่ดีที่สามารถมีความสุขให้ดู.
21. ภาษาคน - ภาษาธรรม : สันโดษโดยภาษาคน - ภาษาธรรม :
21.1 ภาษาคน : มัธยัสถ์อย่างคนโง่.
ภาษาธรรม : พอใจในสิ่งที่เป็นอยู่แล้ว เพื่อเป็นกำลังสำหรับพัฒนาต่อไป.
21.2 ภาษาคน : ธรรมสำหรับหยุดชะงัก ตายด้าน.
ภาษาธรรม : ธรรมสำหรับการพัฒนาต่อไปอย่างไม่รู้เหน็ดเหนื่อย.
ธรรมโฆษณ์ที่แนะนำให้อ่าน
1. พุทธิกจริยธรรม
2. ฟ้าสางฯ ตอน 1, 2
3. วิสาขบูชาเทศนา เล่ม 1